Kodirova Mukhabbat Khudayberdi kizi 1
DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.15196142
Zenodo community: https://zenodo.org/records/15196142
Nordic_press journal: https://research.nordicuniversity.org/index.php/nordic/article/view/2340
MAQOLANI YUKLAB OLISH
SERTIFIKATNI YUKLAB OLISH
TAQRIZ:
Raymond Chandlerning “The Big Sleep” asari detektiv janrining klassik namunalaridan biri hisoblanadi. U "hard-boiled" uslubining yorqin misolidir va nafaqat detektiv asar, balki insoniyatning murakkab va qorong’u tomonlarini o’rganishga qaratilgan chuqur adabiy asar sifatida ahamiyatlidir. Chandlerning uslubi, til va personajlarining tasvirlari, asarining poetikasini yaratishda muhim o’rin tutadi.
Detektiv janrning rivojlanishi
Detektiv janri XIX asr boshlarida paydo bo’lib, o’sha davrdagi eng muhim adabiy yuksalishlardan biri bo’ldi. Aslida, detektiv janrining kelib chiqishi va rivojlanishi, inson tabiatining qorong’u tomonlarini ochish, ijtimoiy tizimdagi adolatsizliklarni ko’rsatish orqali o’z ifodasini topdi. Edgar Allan Po va Agata Kristi kabi yozuvchilar bu janrni ilgari surgan bo’lsalar, Raymond Chandler o’zining “hard-boiled” uslubi bilan uni yangi darajaga ko’targan. Uning "The Big Sleep" asari, ayniqsa, jinoyat va ijtimoiy tizimni tahlil qilishdagi yangiligi bilan ajralib turadi.
Personajlar va psixologiya
Asarda asosiy qahramon Philip Marlowe – bu noaniq moral qiymatlar bilan yashovchi detektivdir. U, o’zining ijtimoiy tizim va jinoyatga qarshi kurashidagi murakkabligi bilan o’zining psixologik portretini yaratadi. Marlowe'ning har bir harakati, uning adolatga bo’lgan ishtiyoqi va jinoyatchilarni aniqlashdagi mulohazalari, asar davomida o’ziga xos bir tarzda ochiladi. Bu, o’quvchiga jamiyatning yoritilmagan tomonlarini ko’rishga imkon beradi.
Chandlerning uslubi va tili
Raymond Chandlerning uslubi "hard-boiled" janrining xususiyatlarini mukammal tarzda aks ettiradi. Uning qisqa, oqlar va tezkor jumlalari hikoya qilishda katta o’rin tutadi. Chandlerning metaforalari va sarkazmlari, asarga o’ziga xos rang bag’ishlaydi. Ayollarga bo’lgan qarashlari, aksariyat hollarda, keskin va sarkastikdir, bu esa uning ijtimoiy tanqidiy nuqtai nazarini aks ettiradi. Chandler o’zining uslubida yanada chuqurroq ijtimoiy va axloqiy masalalarni kiritadi, bu esa asarning poetikasini yanada boyitadi.
Jamiyat va jinoyat
“The Big Sleep” asari Los-Anjeles shahrida, uning qorong’u va murakkab ijtimoiy tuzilmasida rivojlanadi. Chandler shaharni faqat tashqi muhit sifatida emas, balki uning ichki dunyosini, yovuzlik va adolatsizlikni ko’rsatish uchun foydalanadi. Marlowe bu shaharni faqat tashqi qarashlarda emas, balki uning ichki tuzilmasini ham tushunishga harakat qiladi. Asarda jinoyatlar, ularning ijtimoiy sabablaridan kelib chiqqan holda, faqat jismoniy emas, balki psixologik va ijtimoiy o’lchovda ham ko’rib chiqiladi.
Simvolizm va poetika
Chandlerning "The Big Sleep" asarida simvolizm muhim rol o’ynaydi. Asar nomining o’zi, "The Big Sleep" ("Katta Uyqu") oxirgi va abadiy uyquni anglatishi mumkin, biroq, boshqa tomondan, yashirin jinoyatlarni va tuzoqlarni ham aks ettiradi. Asar davomida jinoyatlar va ularning aloqalari asta-sekin ochiladi, ammo ular o’xshashlikda va noaniqlikda qoladi. Bu, asarning murakkab poetikasini yaratishda asosiy vositalardan biridir.
Chandlerning “hard-boiled” janriga qo’shgan hissasi
Chandler "hard-boiled" janrini o’ziga xos tarzda rivojlantirgan. U jinoyatchilik va axloqiy dilemmalar o’rtasidagi noaniq chiziqni tasvirlab, o’quvchini qiyin axloqiy tanlovlar bilan yuzma-yuz qoldiradi. Marlowe kabi qahramonlar, o’zining adolatsizliklarga qarshi kurashish istagi bilan, jamiyatni o’zgartira olishlari yoki unga qarshi turishlari mumkin emas. Bu, faqat detektiv janrini rivojlantiribgina qolmay, balki ijtimoiy va axloqiy masalalarni tahlil qiluvchi poetikani yaratadi.
Xulosa
Raymond Chandlerning "The Big Sleep" asari, detektiv janrini yangi bir darajaga ko’tarish bilan birga, inson tabiatining qorong’u va murakkab tomonlarini o’rganishga qaratilgan chuqur adabiy asar sifatida ahamiyatlidir. U o’zining noaniq axloqiy dilemmalari, kuchli personajlari, murakkab syujeti va o’ziga xos uslubi bilan o’quvchini jozibador etadi. Chandlerning asarida jinoyat, adolat va ijtimoiy tizimni tahlil qilish orqali nafaqat detektiv janrini, balki butun adabiyotda yangi poetikani yaratish mumkinligini ko’rsatadi.
